Wat is een automatisch horloge en hoe werkt het?

Een automatisch horloge heeft een uurwerk dat zichzelf van energie kan voorzien en dus werkt zonder batterij. Deze energie kan ontstaan dankzij een automatisch uurwerk. Al worden die termen vaak door elkaar gebruikt: een automatisch horloge is niet hetzelfde als een automatisch uurwerk. 

Hoe werkt een automatisch horloge? 

Het hart van een automatisch horloge is het uurwerk, ook wel kaliber genoemd. Afhankelijk van wat het horloge allemaal moet kunnen aanduiden, kan een kaliber uit wel meer dan 100 componenten bestaan. Er zijn veel verschillende soorten kalibers op de markt, maar wat ze allemaal gemeen hebben is een component dat door middel van natuurlijke beweging het uurwerk van energie kan voorzien. Dit bewegende (oscillerende) onderdeel wordt de rotor genoemd. Wanneer de rotor beweegt, door het horloge te dragen, of te bewaren in een watch winder, wordt een platte veer opgewonden. Via een ingenieus systeem geeft deze veer de energie volgens een bepaald ritme (frequentie) weer af zodat het uurwerk de wijzers en andere complicaties in beweging zetten.

Veel van de tientallen componenten waaruit een kaliber bestaat zijn tandwielen die ‘als een trein’ met elkaar verbonden zijn en elkaar in beweging zetten. Ander dan bij een quartz horloge waarbij de wijzers per impuls verspringen, is een automatisch uurwerk constant in beweging.

Verschillende typen automatisch horloges

Het antwoord op de vraag: ‘Wat is een automatisch horloge?’ is niet compleet zonder aan te geven dat er verschillende type automatische horloges zijn. De verschillende functiemogelijkheden van een horloge worden complicaties genoemd. Hoe ingewikkelder de complicatie is, of hoe meer complicaties het horloge heeft, hoe duurder het horloge vaak is. Het vraagt tenslotte meer complexiteit om een dergelijk uurwerk te maken. Naast het aangeven van de tijd zijn er veel extra complicaties waarmee een horloge kan zijn uitgerust. Enkele voorbeelden zijn:

• Automatisch horloge met chronograaffunctie: het horloge heeft een stopwatch-functie die afzonderlijk van de tijdweergave bediend kan worden. Een chronograaf kan extra functies hebben zoals een flyback-functie (de extra wijzer schiet met een druk op de pusher direct terug naar de originele 0-stand en is klaar voor een nieuwe meting) of het meten van tienden van een seconden. Luxe chronografen hebben meestal een uurwerk met een tandwiel- of kolomwielbediening. In de goedkopere prijsklasse hebben chronografen vaak horizontale koppeling. 
• Automatische duikhorloges kunnen naast tijdweergave en een instelbare draaibare ring om de starttijd in te stellen zijn uitgerust met bijvoorbeeld een dieptemeter. 
• Automatisch horloge met maanfase-weergave: onder de wijzerplaat wordt een schijf aangedreven die via een venster in de wijzerplaat de actuele stand van de maan weergeeft.
• Automatisch horloge met GMT-functie: het horloge kan de tijd in afzonderlijke tijdzones gelijktijdig weergeven. GMT is de afkorting voor ‘Greenwich Mean Time’ die tot 1928 gold als de officiële ‘wereldtijd’. Inmiddels is deze term vervangen door UTC: ‘Coordinated Universal Time’. 

De nauwkeurigheid automatische horloges

Je weet nu meer over wat een automatisch horloge is en wat complicaties zijn. We kijken nu wat dieper het uurwerk in. Het basisprincipe van een automatisch uurwerk bestaat uit een aantal componenten die elkaar in beweging zeggen. Dankzij beweging van de pols (of een watch winder) komt de rotor in beweging die zijn energie doorgeeft aan een hoofdveer. Deze energie wordt via een veerton overgedragen aan het centrale tandwiel die op zijn beurt de energie weer doorgeeft aan nog een aantal tandwielen tot in het zogenaamde echappement.  

Wanneer een uurwerk alleen hieruit zou bestaan, zou de veer snel weer ontspannen: de wijzers zouden daardoor even heel snel draaien en daarna stilstaan. Om dit te voorkomen is er regulering nodig. Dit wordt geregeld door de balans. De balans of het balanswiel is daarmee de ‘precisie-regelaar’ van een mechanisch uurwerk. De balans tikt in een bepaalde frequentie die wordt bepaald door het anker. Wanneer de tandwielen van het echappement draaien, komen de tanden tegen het zogenaamde anker. Deze zet de draaiende beweging om in een slingerende beweging. Deze energie wordt overgedragen aan de balans die samen met een spiraal de energieafgifte reguleert. 

Automatisch horloge en frequentie van het uurwerk

Elke tik van de balans is een stukje rotatie die de snelheid van de wijzers, maar ook eventuele extra complicaties als datumweergave, bepaalt. Hoe vaker de balans per uur tikt, hoe kleiner de ‘rotatiestapjes’ zijn en hoe nauwkeuriger het horloge loopt. De meeste horloges in de prijsklasse tot 1000 euro hebben een frequentie van 3 Hz. Wat overeenkomt met 21.600 tikken per uur (A/h). Horloges die erg precies zijn en die je dus weinig hoeft bij te stellen, hebben een doorgaans een frequentie van 4 Hz, oftewel 28.800 A/h. Deze automatische horloges zijn vaak iets duurder. 

Niet te verwarren: het verschil tussen een chronograaf en chronometer

Wat is een chronograaf en wat is een chronometer? Zoals hierboven beschreven is een chronograaf een bepaald type horloge dat naast tijdweergave ook een stopwatch-functie biedt. ‘Chronometer’ kun je zien als een keurmerk. Chronometer verwijst naar automatische horloges die een erg nauwkeurig uurwerk hebben. Om als chronometer aangemerkt te worden moet het uurwerk en het horloge kunnen voldoen aan hoge eisen die tijdens de productiefase worden getest. De nauwkeurigheid heeft alleen betrekking op de tijdweergave. Het chronometer-certificaat is een bewijs van kwaliteit voor bijzonder hoogwaardige, nauwkeurig lopende horloges. 

Levensduur automatisch horloge

De levensduur van een automatisch horloge is erg lang. Zelfs zo lang dat veel automatische horloges verzamelobjecten of erfstukken worden. Dit heeft twee redenen. Ten eerste hebben automatische horloges vaak een design met klassieke kenmerken, waardoor ze tijdloos worden en niet snel uit de mode raken. Daarnaast is het uurwerk niet afhankelijk van batterijen. Ook wanneer het horloge enige tijd niet gedragen is en het uurwerk tot stilstand is gekomen, is het zo weer op te starten. Om het fijne raderwerk van het uurwerk optimaal te houden is natuurlijk wel regelmatig een onderhoudsbeurt van een goede horlogemaker nodig. 

Conclusie: wat is een automatische horloge

Een automatisch horloge heeft net als een met de hand opwindbaar horloge een mechanisch uurwerk. Het verschil is dat een automatisch uurwerk een extra mechanisme heeft (de rotor) waardoor het horloge zichzelf opwindt. Daarmee kan het uurwerk zichzelf van energie voorzien. Met deze energie kunnen wijzers en schijven in beweging worden gezet die nodig zijn om de tijd of andere complicaties weer te geven. Dit is mogelijk dankzij een ingenieus systeem aan wieltjes, veren en tonnen. 

Wat nauwkeurigheid betreft kan een automatisch horloge niet concurreren met een quartz horloge. Daarentegen zijn automatische horloges onderhoudsarm en hebben een fascinerende technologie die voor een heel eigen beleving zorgt. Wanneer je een goed beeld wilt krijgen van wat een automatisch horloge is, en hoe deze werkt, bekijk dan eens een horloge met een transparant kastdeksel. Daarmee is een flink stuk van het kaliber te zien.  

De mooiste automatische horloges vinden? Bekijk onze pagina’s: 

De beste automatische horloges 2000 euro
De beste automatische horloges tot 1000 euro
Automatische horloges heren
Automatische horloges dames